zondag 3 juli 2011

Oude doos, nummer 01 Nederland- Frankrijk 4-1



Oude doos - 01

Op de website van BasisBibliotheek Maasland (BBM) zijn de afgelopen jaren veel artikelen geplaatst die een relatie hadden én hebben met het thema Who's in control? en het thema Echte waarde(n) (in het seizoen 2012-2013). Deze artikelen worden onder de noemer 'Oude doos' ook op dit blog geplaatst. Met een korte inleiding en nawoord.

Onderstaand artikel is geschreven in juni 2008. In de maand dat het EK Voetbal (ook) werd gespeeld. In de periode dat we bezig waren met het voorbereiden van het thema van (toen) aankomende seizoen: De latten verleggen.

Nederland- Frankrijk 4-1
Hoogstwaarschijnlijk was u het alweer vergeten, maar op vrijdag 13 juni van dit jaar speelde het Nederlands voetbalelftal op het EK tegen Frankrijk. Voor het begin van de wedstrijd zat de sfeer er goed in; we hadden 's maandags immers met 3-0 van Italië gewonnen. De meeste Nederlanders waren voorafgaand aan deze EK-editie ronduit sceptisch. Maar die stemming sloeg zeer snel om en die vrijdagavond hadden velen zich voorgenomen om deze wedstrijd te gaan bekijken. Thuis, bij vrienden of in een café. Bijna iedereen, behalve ... enkele dames van de Openbare Bibliotheek Gemert. Die hadden in al hun onschuld juist op die avond een lezing gepland. In juni. Op een vrijdagavond. Tijdens het EK. Achteraf bleek dat de lezing op verzoek van een gemeenteraadscommissie was verzet van donderdag naar vrijdag. Spijtig want die raadscommissie ging niet door én de commissieleden zaten vrijdag de 13e niet in de lokale bibliotheek. Wel de wethouder. Die duurzaamheid, landschapsontwikkeling en varkens in zijn portefeuille had. Verder was de toeloop niet groot. Een man of tien. Gemiddelde leeftijd: oud en nog ouder.


Hans Bressers
Ene Hans Bressers, hoogleraar uit Twente, zou die avond een lezing verzorgen over duurzaamheid. Juist in de fase dat we in Oss bezig waren sprekers aan te zoeken om een zinvol verhaal te komen houden over het thema De latten verleggen. Onderwerp en titel lagen vast maar het programma was nog niet rond.

Hans Bressers gaf een voorbeeldige lezing. In anderhalf uur had hij het over duurzaamheid, het veranderende klimaat, het opraken van grondstoffen en vooral onze ecologische voetafdruk. Liet verschillende grafieken en afbeeldingen zien, die zoals dat gaat en behoort voor zichzelf spraken. Een prima lezing. De avond vloog voorbij. Met z'n tienen konden we de ontwikkelingen op het verre veld ook nog "meemaken" want op zeker moment golfde er een golf van toejuichingen en kreten van opluchting door de openstaande deuren: Nederland had gescoord. Zo veel was zeker. Gemert was blij. De toehoorder namens de Openbare Bibliotheek Oss was ook blij toen Hans Bressers aan het eind van zijn verhaal meer inzoomde op de maatschappelijke context. Bressers is directeur van een Twentse universitaire instelling die zich bezighoudt met de technische én de maatschappelijke kant van dit onderwerp. Nationaal en mondiaal.

Burgers-bedrijven-Overheid
Bressers betoogde aan het eind dat er drie partijen zijn die de komende jaren iets moeten gaan doen om te komen tot een duurzame samenleving. Het zijn consumenten, het bedrijfsleven en de overheid. Maar, betoogde Bressers, die drie houden elkaar als het ware gevangen. Waardoor er té weinig vooruitgang wordt geboekt. Te weinig effectieve maatregelen worden ingevoerd, mensen té weinig hun gedrag aanpassen. Een soort prisoner's dilemma. Consumenten kopen geen milieuvriendelijke producten omdat ze té duur zijn. Het bedrijfsleven produceert deze producten of diensten niet omdat men er in de board rooms vanuit gaat dat de consumenten ze niet believen. Want de concurrent doet het ook niet. En de overheid. Die is op zijn beurt bang om consumenten en bedrijven voor het hoofd te stoten. Verwijzend naar de kloof tussen overheid en de rest van de samenleving, het feit dat "Europa" nog niet zo ver is en we onszelf op achterstand plaatsen als we eerder maatregelen treffen als ons beconcurrerende landen.

Hans Bressers noemde dit boek niet (maar het had gekund)
De oplossing is volgens Bressers, en hij verwijst met deze "mening" impliciet naar grote denkers, dat iedereen zich binnen een samenleving realiseert BURGER te zijn. Een volwassene is in deze optiek de ene keer een consument, een andere keer een werknemer in een bedrijf OF iemand die een product of dienst van een bedrijf betrekt én degene die bepaalt wie de overheid is of wordt.

Bressers bepleit dus bewustwording bij consumenten, bedrijfsleven en de overheid. Allen dienen "de burger in zichzelf" naar voren te halen. Dat is lastig. Want daarvoor dient men over de juiste informatie te beschikken op grond waarvan men tot de conclusie kan komen om iets aan dit probleem te doen. Om iets te gaan doen wat tegen het korte termijn belang van die consument, dat bedrijf of zelfs de overheid ingaat. In het kader van een duurzame samenleving betekent dit bijvoorbeeld dat "de burger in de consument" snapt dat de overheid een vliegtaks heeft ingevoerd en dat het niet aangaat vanuit Oss uit te wijken naar een vliegveld in Duitsland. De "burgers in het bedrijfsleven" trekken bijvoorbeeld hun lobbyisten in Brussel terug die ageren tegen maatregelen die bedoeld zijn om duurzamer te gaan produceren. En "de burger in de overheid" drukt bepaalde beslissingen door, zelfs als die ingaan tegen de tijdgeest die consumenten en bedrijven a.h.w. creëren (met dank aan een Maurice de Hond).

Hans Bressers was op dreef toen hij aan het eind dit betoogde. Hij viel een beetje uit zijn tot dan toe redelijk statige betoogtrant door te stellen dat de consumenten in Nederland 'niet moeten zeuren' als de overheid eindelijk enkele maatregelen treft om duurzame consumptie te stimuleren. Het kan volgens Bressers niet zo zijn dat men enerzijds wil dat er iets gebeurt aan dit probleem en men anderzijds, als er eindelijk een maatregel wordt ingevoerd, gaat jeremiëren omdat elke maatregel wel iemand in zijn eigen portemonnee of backyard treft (het bekende nimby-effect).


De lezing van Hans Bressers werd als volgt aangekondigd op de website van de Gemertse Openbare Bibliotheek
Op vrijdag 13 juni is er een lezing over Klimaatverandering en milieubeleid.,
De lezing wordt gehouden door prof. Dr. Hans Bressers, hoogleraar Beleidsstudies, in het bijzonder Milieubeleid en wetenschappelijk directeur van het Centrum voor Schone Technologie en Milieubeleid (CSTM), het milieu-instituut van de universiteit Twente. Hij zal ingaan op de problematiek en de eisen die gesteld worden door internationale verdragen zoals het Kyoto Verdrag. Daarnaast zal hij met voorbeelden het onderzoek toelichten, dat in zijn instituut bij de Universiteit Twente plaatsvindt maar het milieubeleid om onze bijdrage aan de klimaatveranderingen te beperken of de gevolgen te verzachten.
Hoe liep het af?
Hans Bressers is niet benaderd om een lezing te verzorgen in Oss. Andere sprekers zullen ongetwijfeld op het dilemma consument versus burger ingaan. En niet alleen als het gaat over het bereiken van een duurzame samenleving met meer kwaliteit. Ad Verbrugge zal spreken over Aristoteles en ongetwijfeld ingaan op diens deugdenleer. Joep Dohmen bepleit een nieuwe levenskunst waarin onthouding centraal staat en vooral jezelf realiseren dat voor niets alleen de zon opgaat. Verder zal Jan Juffermans (van de Kleine aarde) nader ingaan op onze ecologische, mondiale voetafdruk.

Verkwikt kon iedereen naar huis. Een interessante lezing, Nederland stond voor, de lantaarnpalen floepten net aan op deze prachtige zomeravond en tijdens de wandeling onder de bomen golfde er voor de tweede keer een golf gejuich door de lege straten. Het was 2-0. Thuis volgden nog drie doelpunten.

Nawoord
In het seizoen 2008-2009 hebben verschillende sprekers zich uitgesproken over het thema De latten verleggen. Ook zijn uiteenlopende, andere activiteiten georganiseerd. Toch wrong er iets. Dat was het langzaam toenemende besef dat 'de latten' alleen door burgers verlegd kunnen worden. Dat wil zeggen inwoners van een land die zich realiseren dat ze niet continue als 'consument' door het leven kunnen gaan. Die af en toe beslissingen moeten nemen die ogenschijnlijk tegen het 'eigen' belang indruisen. Het thema van het seizoen daarna was Draait de wereld om jou of om ons allemaal? Maar de werktitel van die reeks was Herlevend burgerschap.

De thema's Who's in control? en Echte waarde(n) zijn als het ware een evolutie van de voorgaande thema's en voorbije jaren. Burgers (van Stavast) zouden zich met deze vragen bezig moeten houden. In ons huidig tijdsgewricht met uitzicht op grote problemen wordt het tijd antwoord te geven op de vraag wat echte waarde heeft, waardevol is. Welke waarden belangrijker zijn als andere.


(woensdag 16 mei 2012)




zaterdag 2 juli 2011

Acht jaarthema's

In november 2004 startte de Openbare Bibliotheek in Oss met een reeks lezingen op de derde zondagmiddag van de maand in de Groene Engel. Elk seizoen staat een onderwerp of thema centraal. Dat door sprekers vanuit verschillende achtergronden wordt belicht. Sinds het vijfde seizoen (2008-2009) is het thema binnen alle bibliotheken in Noord Oost Brabant hét jaarthema.
Sinds 2004 zijn onderstaande thema's aan de orde gesteld

2004-2005 Waarom IK een probleem werd voor ONS
Doorgeslagen individualisering, het gevoel dat het mij goed gaat, maar wie zorgt voor ons allen
Ad Verbrugge – Bevangen in vrijheid in een tijd van onbehagen
Bas Haring – Wie is eigenlijk die ik?
Hans Wolf – Op zoek naar een nieuwe innerlijkheid
Herman Vuijsje – Lof der dwang?

2005-2006 Verlos ons ... / Geef ons ...
In de samenleving zijn tendensen waarbij vraagtekens kunnen worden geplaatst; en anderzijds zijn er ontwikkelingen die gestimuleerd moeten worden
August Hans den Boef  - Verlos ons van de God van Iets
Arjo Klamer – Verlos ons van het economische denken
Ralf Bodelier – Geef ons optimisme
Jaap Peters – Verlos ons van de intensieve menshouderij
Jeroen van Merwijk – Geef ons NEE : Nieuw Elitair Elan

2006-2007 Ontnuchteringsjaren
Een kleine groep Nederlanders zit er al een aantal jaren in! De rest zal de komende jaren tot de ontdekking komen dat ze er ook in terecht zijn geraakt. Het heeft te maken met het ontnuchterende gevoel én wetenschap dat zeer veel dingen in onze samenleving niet zo goed zijn geregeld als tot voor kort werd gedacht.
Bas Heijne - Ontnuchteringsjaren
Ad Verbrugge – Ontnuchteringsjaren : De staat van het onderwijs
Maarten van Rossem – Ontnuchteringsjaren in de 21e eeuw
Ad Vingerhoets – Ontnuchteringsjaren : wat bepaalt het geluk van de mens?
Salomon Kroonenberg – Ontnuchteringsjaren : het klimaat hoeft niet gered te worden

2007-2008 Onmetelijke kwaliteit
Alhoewel veel bedrijven en organisaties zeggen te gaan voor kwaliteit leiden al hun goedbedoelde inspanningen juist tot het tegendeel. Échte kwaliteit laat zich moeilijk vangen in beleidsplannen, benchmarks, reorganisaties en andere moderne tools. Iedereen weet wat kwaliteit is maar als het opgeschreven moet worden dan lukt dat niet (naar Robert M. Pirsig)
Arnold Heertje – Onmetelijke kwaliteit in de échte economie
Jaap Dirkmaat – Onmetelijke kwaliteit in het Nederlandse cultuurlandschap
Willem Hoogendijk – Onmetelijke kwaliteit in zinvolle arbeid
Richard Engelfriet & Herman de Regt – Onmetelijke kwaliteit : hoe Nederland verzuimt onmetelijke kwaliteit te benutten
Mondo Leone – Onmetelijke kwaliteit in liedjes en verhalen


2008-2009 De latten verleggen
Cabaretier/songwriter Jeroen van Merwijk laat zich in zijn liedje De latten liggen laag op zijn manier geringschattend uit over de natuurlijke (?) houding van de Nederlander om tevreden te zijn met een zes min. De latten verleggen wil uitdrukken dat we in het Westen duurzamer moeten gaan leven én tegelijkertijd dat ons ambitie-niveau iets-“je” naar boven mag/moet worden bijgesteld. Een duurzame samenleving is meer als het plaatsen van zonnecellen op daken.
Kris Verburgh – De latten verleggen : wetenschap als bron van inspiratie in de 21e eeuw
Willem Middelkoop – De latten verleggen omdat olie en grondstoffen schaars worden
Jan Juffermans  - De latten verleggen
Marcel van Herpen – De latten verleggen door duurzaam opvoeden en ontwikkelen
Ad Verbrugge  - De latten verleggen in het ware leven
Joep Dohmen – De latten verleggen en een nieuwe levenskunst

2009-2010 Herlevend burgerschap

Het thema De latten verleggen was een verkeerd gekozen thema. Niet qua onderwerp, maar qua timing. De ervaring leert dat De latten alleen verlegd kunnen worden door burgers. Maar daar schort het de laatste jaren aan. Té veel mensen gedragen zich te weinig als een volwassen burger. Een burger die in staat is om zich achter een maatregel te scharen die feitelijk soms tegen zijn of haar eigen belang ingaat.
Na jaren waarin burgers als kortzichtige consumenten hun eigen belang najaagden – daartoe trouwens aangespoord door ‘de markt’ – lijkt het tij te keren. En staan we aan de vooravond van een ‘sociale eeuw’ (volgens Josephine Green, directeur Trends en Strategie bij Philips). Een eeuw waarin de bakens verzet zullen worden. Die sociale eeuw wordt zeker duurzaam. In die eeuw zullen de latten écht worden verlegd. Een eeuw waarin we om met Peter Sloterdijk te spreken manieren moeten vinden om te ontsnappen aan het ontsnappen (“escape the escapism”) (een songtitel voor Rodney Crowell?). Een eeuw waar het weer om de inhoud zou moeten gaan, en minder om de verpakking.

De generaties die nu leven staan voor grote uitdagingen. Voor de oplossingen hebben we  behoefte aan burgers die snappen dat het leventje waarin de gebraden hanen vanzelf naar binnen vlogen voorbij is. Dat er iets moet gebeuren. Het zijn hoopvolle tijden. Het gaat de komende jaren weer ergens over!

 Barack Obama zei het als volgt in zijn inauguratie toespraak (“A new era of responsibility”) :  duties that we do not grudgingly accept but rather seize gladly, firm in the knowledge that there is nothing so satisfying to the spirit, so defining of our character, than giving our all to a difficult task.

Rob Wijnberg - Herlevend burgerschap door berichtgeving die recht doet aan de werkelijkheid
Willem Vermeend - Herlevend burgerschap in de WIJ economie (deze lezing ging uiteindelijk door omstandigheden niet door)
Tony van der Meulen - Herlevend burgerschap en het leed dat winkelen heet
Jan Derksen - Herlevend burgerschap in een tijd van zelfverheerlijking
Joke J. Hermsen - Herlevend burgerschap door een ander tijdbesef
De gebroeders Meester - Herlevend burgerschap : waar staan we?en Bas Heijne - Herlevend burgerschap


In dit seizoen werden ook de criteria geformuleerd waaraan een jaarthema zou moeten voldoen.


2010-2011 Tijd voor een nieuwe lente

In elke samenleving zijn jaren aan te wijzen die als het ware bij elkaar horen. Noem het seizoenen. En die verschillen van elkaar qua karakter, sfeer, gevoelstemperatuur. De laatste jaren zitten we in het Westen overduidelijk in een winterperiode. We presenteren ons jaarthema zonder toevoeging van een leesteken. De tijd zal leren of er een nieuwe lente is aangebroken, zal aanbreken. Of er een nieuwe lente zou moeten aanbreken. Waarom? De wintertijd duurt té lang. We snakken - samen met anderen, velen, denken wij - naar een periode met meer vertrouwen in de toekomst, optimisme. Een tijdvak waarin de problemen die in de voorbije herfst en lopende winter zijn komen bovendrijven zullen worden aangepakt. Oplossen is nogal veel gevraagd, want de problemen waar we voor staan zijn immens groot. En zullen niet in een oogwenk kunnen worden opgelost. Toch menen we dat velen op de een of andere manier vooruitzien naar een tijd waarin 'iets' gedaan wordt. Niet langer zoeken naar de zondebok, nog een rapport schrijven voor de bureaula of - nog erger - beweren dat er geen problemen zijn.


Tom Kniesmeijer - Tijd voor een nieuwe lente
Rien T. Segers - Wat staat Nederland te doen na de crisis
Herman de Regt & Richard Engelfriet - Tijd voor een nieuwe lente in vakmanschap
Marcia Luyten - Tijd voor een nieuwe lente
Esther-Mirjam Sent - Tijd voor een nieuwe lente
Rob Riemen - Tijd voor een nieuwe lente


2011-2012 Who's in control?

De regels They think we're driving, but I know we're drifting.uit het liedje Idlewild van Gretchen Peters pakt samen waar dit thema over gaat. Heb je als mens wel de controle over je zelf? Wie of wat bepaalt wat er in een samenleving gebeurt? Door wetenschappelijke en technologische ontwikkelingen komen er steeds meer 'applicaties' op de markt die een eigen dynamiek hebben. Los van dat alles is er (nog) steeds het (nood)lot dat ons leven bepaald.

Ap Dijksterhuis - Het slimme onbewuste
Jos - Verveen - Bullsh!t management
Coen Simon - Pleidooi voor oppervlakkigheid
Raoul Heertje -Mark Rutte is lesbisch
Roos Vonk - Menselijke gebreken en andere ongemakken
Micha de Winter - Verbeter de wereld, begin bij de opvoeding

vrijdag 1 juli 2011

Criteria voor een jaarthema

Sinds november 2004 wordt op de derde zondagmiddag van de maand in de Groene Engel in Oss door de Openbare Bibliotheek Oss een lezing georganiseerd. Elk seizoen staat een thema centraal. Een breed thema waarover door sprekers vanuit verschillende achtergronden iets te berde wordt gebracht.

Sinds het seizoen 2008-2009 wordt het 'Osse' thema in alle bibliotheken in Noord Oost Brabant als het ware uitgedragen. Elke bibliotheek doet het op haar eigen manier. Voor verschillende doelgroepen. Diverse werkvormen (tentoonstelling, lezing, workshop, quiz). En voor een korte of langere periode.

In 2009 hebben de Noord Oost Brabantse Bibliotheken een aantal criteria geformuleerd waaraan een jaarthema zou moeten voldoen. Deze criteria zijn als het ware een poging om samen te vatten wat sinds 2004 de leidraad was om een programma samen te stellen.Ze gelden nog steeds. De volgorde is willekeurig.


De criteria
Moet in te zetten zijn bij lokale verankering

Moet gebaseerd zijn op analyse. Of anders gezegd: het thema is geen gril of een opwelling. Het thema is "ontstaan" door het "volgen" van de samenleving. Wat speelt er. Welke tendenzen zijn zichtbaar. Welke onderwerpen dienen zich aan.

Moet van uit verschillende kanten belicht kunnen worden

Sluit indien mogelijk aan bij eerdere thema's

Moet prikkelend zijn, vragen oproepen. De meningen zijn binnen de samenleving over het thema (nog) verdeeld. Of veel burgers moeten voor zichzelf nog een standpunt bepalen.

Toont de verschuivende panelen van het openbare bibliotheekwerk. Het werken met een jaarthema is voor een Openbare Bibliotheek nieuw. De bibliotheek zit in een mediwereld die sterk aan het veranderen is. We zijn als sector op zoek naar een andere rol.

Een aansprekende titel. Poëtisch? Dubbelzinnig!? Paradoxaal? Een verwijzing naar iets. Een grapje.

Het thema zit vooraan in de bekende golf die gaat van Innovators - Early adopters - Early majority - Late majority naar Laggards. We streven er naar een thema naar voren te halen dat ergens voor aan in de curve zit. Nadrukkelijk niet helemaal vooraan (de innovators). We kennen onze plaats en rol. Een thema dat achter de tijdgeest aanloopt is onze eer ook te na. Belangrijk is dat we niet meegaan met hypes - kortstondige oprispingen van vaak triviaal niveau. Los van het hype karakter realiseren we ons dat we binnen het publieke domein een rol spelen. Daar past het niet overdreven veel aandacht te vestigen op bewezen onzin of zaken die een twijfelachtig karakter of aanzien hebben. We hebben nog steeds 'iets' met het begrip volksverheffing. In dit verband speelt ook de vraag of een Openbare Bibliotheek louter moet doen waar (veel) vraag naar is. Ons antwoord is: het is niet zo dat u vraagt en wij draaien!

Tot slot: de bibliotheekmedewerkers moeten lol beleven aan het thema. Ze moeten er tenslotte een jaar mee aan de slag en dat lukt niet als niemand het thema ziet zitten.


Klik hier voor een overzicht van de jaarthema's vanaf 2004