Een podium voor ontmoeting en debat

Op maandag 14 april 2014 werd in Den Bosch een kapel heropend. Op het terrein van het voormalige Groot Zieken Gasthuis. Dit ziekenhuis is circa drie jaar geleden vertrokken naar een nieuwe locatie. In de binnenstad staat het grote, versleten pand. Rijp voor de sloop. In Den Bosch wordt al jaren lang gedebatteerd over een nieuwe locatie voor de openbare bibliotheek en het stadsarchief. Op die plek, het GZG-terrein. Besluitvorming laat - niet verrassend in deze financieel onzekere tijden - op zich wachten. Toch hebben bibliotheek en stadsarchief besloten om vooruitlopend op die eventuele verplaatsing 'iets' te gaan doen met die kapel. Een kapel die ooit geïntegreerd zal worden in het nieuwe concept. De afgelopen maanden is hard gewerkt om er een plek van te maken waar van alles kan plaatsvinden. Geen uitleenplek, maar een ruimte waar mensen samen kunnen komen. Voor lezingen, debat, workshop, een cursus, samenwerken aan projecten enzovoorts.

Kim Putters

Kim Putters
Nadat de wethouder Jeroen Weyers van cultuur van de stad Den Bosch de officiële opening had gedaan (door dít prachtige filmpje op te starten) trad directeur Kim Putters van het Sociaal en Cultureel Planbureau aan. Deze opvolger van Paul Schnabel hield een welluidend verhaal over het belang van de openbare bibliotheek. In dit tijdsgewricht. Waarin tóch veel mensen vraagtekens zetten bij de noodzaak om 'de bieb' overeind te houden. Kim Putters was lid van de commissie (Job) Cohen die in het begin van dit jaar in een rapport (Bibliotheek van de toekomst : knooppunt van kennis, contact en cultuur) een perspectief voor de bibliotheek tot circa 20125 probeerde te schetsen. Deze avond loodste Kim Putters een volle kapel (circa 200 man) door het rapport heen en maakte uiteraard een bruggetje naar de Bossche bieb én deze plek. Die ook wel aangeduid wordt als een agora. Een plek waar mensen samen (kunnen) komen om ... Tja, om wat.

Het was de plek waar het sociale leven zich afspeelde, en had daarvoor verschillende functies: een politieke, een sociale en een commerciële. Het woord agora betekent verzamelplaats. De agora was in eerste instantie een ontmoetings- en vergaderplaats voor de vrije burgers (uit Wikipedia).

Bossche bieb als kloppend hart (2:55)



Vijf functies/aandachtsvelden
In het rapport van de commissie Cohen worden 5 kernfuncties benoemd. De bibliotheek als ...
1. warenhuis van kennis en informatie
2. centrum voor ontwikkeling en educatie
3. inspiratiebron voor lezen en literatuur
4. encyclopedie van kunst en cultuur
5. podium voor ontmoeting en debat

Podium voor ontmoeting en debat
Kim Putters ging in zijn verhaal in op alle kernfuncties van de bibliotheek. Gaf aan in welke Umwelt de bibliotheek zich bevindt en reikte aan welke ontwikkelingen de komende tien jaar van belang kunnen zijn voor de richting die de bibliotheek in zou moeten of kunnen slaan. Uiteraard eindigde hij met de laatste kernfunctie: de bibliotheek als podium voor ontmoeting en debat. Cynisch ingestelde mensen kunnen denken dat dit een nieuwe functie voor de bibliotheek is. Maar niets is minder waar. De bibliotheek organiseert al jaren lang bijeenkomsten om mensen te informeren over zaken die in onze samenleving spelen. Alleen voelen veel bibliotheken de noodzaak aan om het aantal en de frequentie van dit soort bijeenkomsten op te voeren. Waarom? Omdat onze samenleving schreeuwt om debatten over verschillende belangrijke zaken die op 'ons bord' liggen.

Samen met anderen
Een recente tendens is wel dat de bibliotheek dit soort bijeenkomsten vaker met andere partijen organiseren. Structureel, maar vaker incidenteel. De bibliotheek zal echter niet 'verworden' tot een verhuurder van zalen. Nee. Het bibliotheekpersoneel zal steeds vanuit haar visie en missie nagaan of deze of gene potentiële samenwerkingspartner 'past' bij haar imago, stijl, opdracht. De bibliotheek - en dus ook die in Den Bosch - zal openstaan voor samenwerking, maar nog vaker zelf op zoek gaan naar mogelijke partners.

De bibliotheken in Noord Oost Brabant hebben - in dit verband - samen met de Bossche bieb o.a. het project KennisMakers opgezet. KennisMakers zijn mensen die over kennis op een bepaald gebied beschikken. Vanuit hun beroep, hobby en/of passie. Indien zij bereid zijn een deel van die kennis met anderen te delen, dan gaat de bibliotheek op zoek naar mensen in haar werkgebied die over dit onderwerp meer willen weten. Een KennisMaker ontmoet dan KennisMakers. Die bijeenkomsten worden binnen of buiten de bibliotheek gehouden. Vinden plaats op één dag of bestaan uit meerdere bijeenkomsten. Het kan een traditionele lezing zijn, maar ook een workshop of een rondleiding of nog een andere vorm. Deelname is altijd gratis en degene die de club 'leidt' krijgt ook geen vergoeding. Je doet het immers vanuit je hart, passie. Omdat je anderen met jouw Kennis wilt laten Maken.

Een oefenende bibliotheek en een drietal 'tekens'
In Den Bosch zullen naar verwachting de komende jaren in de kapel veel KennisMakers aantreden. Plus talloos anderen. Klik hier voor de website. Zoals directeur Hans Derks aangaf moet er de komende jaren geoefend worden. Hij merkte terecht op dat niet alleen dé bibliotheek of zijn medewerkers voor een andere tijd moeten oefenen. Integendeel: overal in de samenleving vallen zekerheden weg of om en moet er omgekeken worden naar zinvolle alternatieven.

De kapel is een soort laboratorium waar 'het nieuwe bibliotheekwerk' als het ware zal worden uitgevonden. Maar dat oefenen kan alleen goed gebeuren als er medewerkers rondlopen die de signs of the times oppikken en daarmee aan de slag gaan. Toevallig waren er dit weekend een drietal tekens. Sterker: het waren érg sterke signalen. Goed doortimmerde analyses van onze samenleving. Analyses die schreeuwen om een vervolg. Informeren. Duiding. Debat. Stelling nemen. Onderwerpen waar een openbare bibliotheek mee aan de slag zou kunnen gaan. In de hoop dat bezoekers van deze door de bibliotheek georganiseerde bijeenkomsten aan het denken worden gezet.

Blijven lezen
En steeds vanuit de notie dat de bieb zoals dat hoort neutraal is. De bibliotheek zet wel een bepaald onderwerp op de agenda (én dat is niet objectief!) maar laat aan haar achterban over om daarover een standpunt in te nemen.
Ook vanuit de notie dat iedereen die onze complexe samenleving wil begrijpen links of rechtsom zal moeten (gaan) lezen. Veel lezen. Breed lezen. Niet tevreden zijn met een tweet hier, een teletekst-artikel daar. Nee. Af en toe moeten er boeken verorberd worden. Kopen kan. Maar lenen is nog steeds een optie. Te meer daar onze boekhandels lang niet alles in de kast hebben staan noch kunnen leveren.

Drie opvallend sterke tekens
Onder de kop De overheid ziet u en vult straks uw stembiljet in bracht NRC Handelsblad op zaterdag 12 april 2014 een lang uittreksel van de vierde Rudy Kousbroeklezing. Die Maxim Februari op vrijdag 11 april 2014 in de Rode Hoed in Amsterdam uitsprak.

Maxim Februari is een filosoof, jurist en publicist die bij een breed publiek bekend is door columns in De Volkskrant en de laatste jaren in de NRC. Hij maakte deel uit van verschillende commissies waarin zaken bestudeerd worden die te maken hebben met moraal, ethiek. Kwesties waarover de meningen binnen de samenleving verdeeld zijn. Onderwerpen waar meerdere kanten aan zitten. Complex. Paradoxaal. Dilemma's.
In deze vierde Rudy Kousbroek-lezing (titel: Alfa - over auto's bèta's en technologiekritiek) worden heel veel controversiële zaken aangesneden. Waarover de bibliotheek - eventueel samen met anderen - veel activiteiten kan organiseren. Klik hier voor een artikel over deze lezing (Een alfavisie op technologie is dringend gewenst).

Op de volgende pagina - in die zaterdagse bijlage van het NRC - duidde journalist Marc Chavannes zoals gewoonlijk in zijn wekelijkse rubriek Opklaringen de (politieke) tijdgeest. Een tweede sterk signaal (Menselijk verstand vs. tirannieke technocratie). En zondagavond voegde de redactie van Tegenlicht er een derde teken aan toe: mediacriticus Douglas Rushkoff kreeg drie kwartier de tijd om onze media-wereld te duiden (De herovering van het nu).

Drie jaarthema's
In alle genoemde media-uitingen komen de laatste drie jaarthema's van de Noord Oost Brabantse Bibliotheken langs, voorbij: Who's in control? (2011-2012), Echte waarde(n) (2012-2013) en Oefenen voor een andere tijd (2013-2015). Thema's die een veel langer leven hebben als we - toen we ze bedachten - konden voorzien. Rondom deze drie thema's zijn nog veel zinvolle bijeenkomsten te bedenken, organiseren. Ook komt het woord kantelcolleges bovendrijven. Een woord om een bepaald soort door de Noord Oost Brabantse Bibliotheken georganiseerde lezingen te afficheren. Tijdens een kantelcollege spreekt iemand van statuur vanuit zijn of haar achtergrond zich uit over aspecten van onze sterk veranderende ('kantelende') tijd uit.
Want dat is overeenkomst tussen de drie 'tekens', de genoemde jaarthema's en het woord kantelcolleges. Onze samenleving is in een zeer rap tempo fundamenteel aan het veranderen én als mens moeten we een standpunt innemen. Tot hier, en niet verder. Doen we dat niet dan razen de (wetenschappelijke en daarvan afgeleide technologische) ontwikkelingen verder en zijn we als mens niet meer in control.

(dinsdag 15 april 2014)
Hans van Duijnhoven