Een literaire liefdesverklaring
Als zo'n man in een nieuwe rubriek in NRC Handelsblad aan het woord gelaten wordt over een boek (Boekdelen) dan is het belangrijk wat hij noemt. En als slimme man noemt hij dan een boek dat hemzelf ongetwijfeld nog steeds aanspreekt maar zegt zijn keuze ook iets over zijn ideeën over 'de wereld' en welke kant die zich op zou moeten (gaan) bewegen.
Is een organisatiedeskundige die in het voorjaar van 2011 een kleine bestseller heeft geschreven: Bullsh!t management. Waarin hij zich afzet tegen de 'kaste' van de managers. Die in veel bedrijven, instellingen en organisaties de laatste decennia steeds meer in de plaats gekomen zijn van ...
Alexander Rinnooy Kan zet een boek van deze schrijver in het zonnetje. Noemt het een klassieker. Roept uit dat er weinig boeken uit 1924 zijn die nog steeds gelezen (kunnen) worden. Een jeugdboek. Een historisch verhaal. Een tijdloos onderwerp. Rinnooy Kan haalt uit De scheepsjongens van Bontekoe personages naar voren die op een bepaalde manier nog steeds alom aanwezig zijn.
Persoon A - de leider
"De schipper van de jongens is een geweldige, inspirerende leider. Hij weet precies wat hij wil, aarzelt geen seconde en is een rots in de branding. Hij wordt door zijn mannen op handen gedragen; de scheepsjongens zijn enorm aan hem gehecht. Bontekoe is een voorbeeld van wie we heden ten dage nog veel kunnen leren. Hij schept duidelijkheid en gebruikt zijn formele macht eigenlijk nooit."
"Fabricius voert ook nog een andere schipper op, Bruinvis, en met hem toont de schrijver heel knap een andere stijl van leiderschap. Bruinvis is ook een goede vakman, maar kan alleen de wind er onder houden met behulp van het recht van de schipper om lijfstraffen uit te delen. Hij waarschuwt dikwijls: 'Denk er om, Juffer Driestreng ligt altijd klaar!' Bontekoe heeft dat helemaal niet nodig. Door zijn wijsheid, ervaring en karakter heeft hij zoveel gezag dat hij geen beroep hoeft te doen op de machtsroute. Waarachtig leiderschap berust op gezag en niet op macht. Het is een van de vele redenen dat dit boek een permanente charme heeft: de stereotypen van Fabricius hebben een tijdloze betekenis."
"Fabricius bouwt ook heel treffend iets in over de spanning tussen arbeid en kapitaal. Er is een koopman aan boord, koopman Rol, een vertegenwoordiger van het kapitaal. Er is een zin die mij altijd is bijgebleven, als de koopman een beetje zenuwachtig is: 'Hij wreef zich in de bleke handen.' Dan zie je al direct: dat is geen prettige man. Die bleekheid steekt mooi af bij de zeelieden met hun gebruinde koppen en armen. Er zijn een paar momenten in het verhaal dat die koopman gaat zeuren over het kapitaal dat verloren dreigt te gaan en de te bedienen zakelijke belangen. Bontekoe maakt duidelijk dat dat uiteindelijk niet zijn allereerste zorg en verantwoordelijkheid is. Hij is er voor de behouden aankomst van de bemanningsleden. Dus hij kiest vóór de arbeid en als het niet anders kan, tégen het kapitaal. Zelfs voor die dimensie is in het boek ruimte. Je wordt als jongen op een geheel niet drammerige of dogmatische manier voorbereid op die traditionele sociaal-economische spanning."
Rinnooy Kan kan zich ongetwijfeld (deels) herkennen in het pleidooi van Jos Verveen om het té grote aantal managers met hun managementtechnieken flink terug te brengen. Je hebt leiders en bazen. Managers behoren (vaak) tot de tweede groep. Gelukkig hebben de dames en heren anno geen Juffer Driestreng meer in hun portfolio, maar weten velen angst aan te jagen met hun 360 graden feedback verhalen, POP- en PAPpen, proactieve incencitives of andere mumbo jumbo.
Lulkoek-bingo kan overal in Nederland gespeeld worden.
Rinnooy Kan weet als geen ander dat ons land vergeven is van de Bruinvissen en dat er verdomd weinig Bontekoes zijn. Die weten wat ze willen, zich niet gek laten maken, de weg wijzen, voorleven en zelfs tijdens grote crises niet in paniek vervallen en hun ondergeschikten wijs maar met strenge hand naar de (natuurlijk!) glorieuze toekomst begeleiden.
Geen drammer
Rinnooy Kan is politiek bewogen. Geen drammer. Is voorzitter geweest van de belangrijkste werkgeversclub van Nederland (VNO). Maakt zich echter grote zorgen over de daad- en slagkracht van Nederland.
Vanuit die optiek geeft hij 'zelfs' in een 'leuke' rubriek een signaal af.
De liefdesverklaring van Alexander Rinnooy Kan is één lange verzuchting. Bontekoe heeft ons land al lang geleden verlaten. De managers en kooplui hebben de 'winkel' overgenomen. En zelfs een Innovatieplatform, waar Rinnooy Kan (natuurlijk ook) deel van uitmaakte, heeft daaraan ook (nog) geen positieve draai kunnen geven.
"En dan de scheepsjongens zelf. Scheepsjongen Hajo is de vleesgeworden vooruitgang. Hij is van eenvoudige komaf, deugt nergens voor en zijn vadert is overleden. Maar hij gaat naar zee, een kansrijke omgeving waarin je zonder belemmerd te worden door wat mensen al over je weten, je positie opnieuw kunt innemen - jezelf kunt herdefiniëren. Hajo benut die kans en wordt uiteindelijk door Bontekoe En Bruinvis aanbevolen als stuurman. Hij gaat als jongen weg, maar komt als man terug, natuurlijk nog steeds dol op zijn moeder."
In het artikel staat niet wie Rinnooy Kan voor zich ziet. Maar hij hoopt dat een nieuwe generatie scheepsjongens zal opstaan. Die door hard werken en met een open geest het verschil gaan maken.
Ook wordt in de liefdesverklaring door Alexander Rinnooy Kan niet gerept over de TrendRede 2012. En een begrip dat daar én in De scheepsjongens van Bontekoe wél nadrukkelijk wordt genoemd: een jongen van stavast.
De burger van stavast
Dat is de centrale man of vrouw in de visie van de auteurs van de TrendRede 2012. Die zich de komende jaren naar hun verwachting zal (gaan) manifesteren. Die groep vertoont (karakter)trekken van Bontekoe (de leider) en Hajo (de doener). Deze burgers van stavast zullen de komende jaren op hun manier binnen hun omgeving stappen zetten om uit onze huidige impasse te komen.
De slotregels
"Het boek doet je als jongen de wereld anders beleven en creëert het bewustzijn dat er grote vragen aankomen. Als ik het herlees zie ik dat het verhaal niets van zijn charme heeft verloren. Het is een classic in elke zin van het woord. Hoeveel boeken die in 1924 verschenen lezen we nu nog? Als je Kruimeltje herleest, lees je het met sentiment; dit herlees je met emotie."
Meer lezen?
Klik hier voor de volledige tekst van De scheepsjongens van Bontekoe
Website voor de TrendRede 2012
Een ander artikel over de TrendRede 2012
Een artikel over de documentaire Inside job
De lezing van Jos Verveen op zondag 16 oktober 2011 in Oss
Kruimeltje is toevallig een musical.
Benieuwd wat dit over Nederland zegt.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten