Dit boek verscheen in 2000 bij De Arbeiderspers. Werd vertaald met hulp van een Europese subsidie. Daarvoor werd de Deense editie uit 1993 gebruikt. maar het boek verscheen voor het eerst in 1991. Twintig jaar geleden was dat een zeer opmerkelijk boek. Met een verontrustende inhoud. Onze hersenen scheppen de illusie dat we een bewustzijn hebben, maar helaas het is slechts een mythe. Als je op internet op zoek gaat naar de ontvangst van dit boek in Nederland dan vindt je niets. Waarschijnlijk is het boek ook amper verkocht. Is tenminste op dit moment niet meer leverbaar. gelukkig staat het nog wel in een (Openbare) bibliotheek.
In tegenstelling tot wat algemeen wordt aangenomen, controleert ons bewustzijn maar heel weinig van wat we doen, denken of voelen. In verhouding tot de totale menselijke waarneming speelt het slechts een zeer beperkte rol. Onze hersenen gooien gigantische hoeveelheden informatie weg om ons in staat te stellen de wereld om ons heen te begrijpen. Dat kost tijd, ons bewustzijn holt daarom achter de feiten aan: als een baseballspeler bewust zou nadenken over de zwaai van zijn knuppel dan zou hij nooit de bal raken. En wat de mens als bewust ervaart is bovendien een interpretatie van de werkelijkheid: een simulatie, een illusie.
() We moeten durven beseffen, zo meent Norretranders, dat het leven rijker is dan we denken en dat de mens veel meer is dan zijn bewustzijn alleen.
En een aanbeveling door Douglas R. Hofstadter: Door zich te baseren op buitengewoon rijke en fascinerende ideeën ontwikkelt Norretranders zijn belangrijkste stelling dat het bewustzijn in essentie een mystificatie is, een illusie.
Exformatie
Tor Norretarnders heeft met dit begrip de Engelse wikipedia gehaald. Exformation is dat deel van de informatie die als het ware 'vervalt' of 'niet meegenomen' wordt. De belangrijkste reden is dat onze hersenen maar met een heel erg klein aantal bits informatie overweg kunnen. Om te kunnen functioneren gooien we meteen die informatie weg die er niet toe doet. Van alle bits die ons gemiddeld per seconde bereiken (11 miljoen) komen er slechts 30 tot 40 door. Bijna alles wordt weggegooid. Niet bewust ervaren.
Op Youtube staat het filmpje Bandwidth for humans. In vijf minuten wordt uitgelegd hoe onze zintuigen omgaan met bits (informatie). Het filmpje is gemaakt in 2009 maar de maker refereert aan het boek van Norretranders.
Slechts een miljoenste deel van wat onze ogen zien, onze oren horen en onze overige zintuigen meedelen, verschijnt in ons bewustzijn.
Hij weerlegt al in 1991 dat multitasken zou kunnen
Op dit moment kun je je bewust zijn van de tekst die je leest, of van je lichaamshouding, of van de telefoon die straks zal overgaan, of van de plaats waar je je bevindt, of van de situatie in Midden-Europa, of van de geluiden op de achtergrond. Maar slechts één ding tegelijk. Je kunt heen en weer schakelen tussen gebeurtenissen, feiten en processen die erg gescheiden zijn wat tijd en ruimte betreft. De stroom van wat er in je bewustzijn zit, kent alleen de grenzen die door je fantasie worden bepaald. Maar er bestaan grenzen aan wat er op een gegeven ogenblik door het bewustzijn kan gaan, ook al kan er op het volgende ogenblik iets heel anders doorheen stromen (pagina 144).
Tor Norretranders is in dit boek een soort ontdekkingsreiziger. Die in het begin van de jaren negentig voor een lekenpubliek een onbekende wereld ontsluit. Hij doet verslag van zaken die hij in die merkwaardige wereld aantreft, maar voegt daar iets extra's aan toe. Hij is niet dom; kan tot een bepaald niveau met die wetenschappers meedenken. Op een bepaalde manier beter uitleggen wat zij hebben ontdekt. En hij voegt iets toe. Het begrip exformatie. Het doet denken aan het woord nopinie - een recent woord. Dat iedereen meteen snapt. Exformatie is alles dat 'verloren' gaat of afvalt als informatie ontstaat. Een voorbeeld om dit uit te leggen is door te denken aan een koe. In een wei. Iedereen weet meteen waarover het gaat. Maar als je moet beschrijven wat een koe tot een koe maakt. In die wei (grazig, groen) dan ben je nog wel even bezig. Sterker, daar kun je (als je alleen woorden mag gebruiken) nog wel enige tijd mee bezig. Andersom als je een koe ziet. Dichtbij of in de verte, dan weet je bijna meteen dat het een koe is, en geen giraffe. Nopinie is ook zo'n begrip. Het is (simpel gezegd) het tegendeel van een opinie.
Het boek van Norretranders doet op een bepaalde manier denken aan het werk van Bill Bryson en Douglas R. Hofstadter. Ook twee ontdekkingsreizigers. Alleen staan deze twee diametraal tegenover elkaar. Hofstadter is een echte wetenschapper, die ongetwijfeld iets te zeggen heeft, maar het is té moeilijk voor de gemiddelde leek. Bill Bryson heeft met zijn Een kleine geschiedenis van bijna alles een permanente bestseller geschreven. Dat kon alleen omdat hij voor iedereen begrijpelijke taal gebruikt en in staat is interessante figuren uit de geschiedenis van de wetenschap naar voren te halen in 'smakelijke' verhalen. Tor Norretranders zit duidelijk qua stijl en diepgang tussen deze twee in.
Conclusie
Het boek kost ietwat moeite om te lezen maar levert veel inzicht in over hoe ons onbewuste ons als het ware in de waan laat dat we een bewustzijn hebben. Sterk aanbevolen voor iedereen die recentere boeken van Dijksterhuis, Lamme of Swaab heeft gelezen. Of wil gaan lezen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten