zaterdag 22 juni 2013

Why the future doesn't need us

Op dit blog worden sinds juli 2011 artikelen geplaatst over de vraag wie er in control is. Dat was het jaarthema 2011-2012 van de toenmalige BasisBibliotheek Maasland. Inmiddels uitgebreid met de Bibliotheek Uden en hernoemd tot de NOBB - de Noord Oost Brabantse Bibliotheken. We zitten medio juni 2013 aan het eind van het huidige jaarthema - Echte waarde(n) - en staan aan de vooravond van het seizoen 2013-2014 met als titel/thema Oefenen voor een andere tijd.

Afgelopen week kwamen veel 'elementen' samen die te maken hebben met de vraag Who's in control?, Echte waarde(n) en Oefenen voor een nieuwe tijd. Hieronder een poging die elementen naar voren te halen en 'bewijzen' dat dit artikel juist op dít blog moet staan.

Een interview
Het verhaal begint op zaterdag 8 juni 2013. Toen De Volkskrant in het wetenschapskatern ene Henny van der Pluijm aan het woord liet over zijn nieuwste boek. Met een zeer opmerkelijke titel. Die bij veel mensen verbazing, weerzin, ongeloof, angst, tegenspraak zal oproepen: Rechten en plichten voor robots - "burger ze in nu het nog kan!"
Van der Pluijm (1962) is een informaticus die al ruim dertig jaar in die omgeving meeloopt, weet wat er speelt en zich ook als trendwatcher afficheert. Klik hier voor een artikel over dit boek, waarin hij een ferm pleidooi houdt om nú te beginnen met een maatschappelijk debat over de onvermijdelijke (!) komst van lerende robots. Die binnen een generatie deel van ons leven zullen zijn. Vergeet robots die in een fabriek 'iets' lassen, stof opzuigen, gras maaien. Nee, Van der Pluijm weet dat er binnen pakweg twintig jaar overal in ons dagelijks bestaan zelflerende robots zullen komen. Die in staat zijn zich aan omstandigheden aan te passen, zichzelf bij te sturen. Ja zelfs robots die hun eigen weg gaan bewandelen. Wellicht voor zichzelf beginnen. Mensen aannemen. Kortom, de hoogste tijd om na te gaan denken over rechten en plichten voor robots.

3 uur per dag of 4 uur per week
In het interview zegt hij:
Misschien hebben we straks nog maar een werkweek van vier uur. Kun je de rest van de tijd met een goed boek aan het strand gaan liggen.
Uiteraard weet Van der Pluijm niet of we in 2030 of 2040 nog maar vier uur gemiddeld per week hoeven te werken. Maar hij snijdt wel een belangrijk punt aan: we krijgen erg veel vrije tijd als er massaal zelflerende robots aankomen. En - vervolgvraagje - hoe gaan we al die (bijna) werklozen van een inkomen voorzien.
Deze 4 uur per week lijkt erg veel op een gedachte die in een ander, iets eerder verschenen boek centraal staat (Hoeveel is genoeg? van vader en zoon Skidelsky). Die zich in dat boek afvragen waarom de voorspelling uit 1930 van de beroemde econoom John Maynard Keynes -  dat we in 2030 nog maar drie uur per dag zouden werken - niet is uitgekomen. Althans nog niet in 2013. Vader/econoom Robert en zoon/filosoof Edward Skidelsky menen te weten waarom de meesten van ons beduidend meer dan 3 uur per dag werken. Dat heeft te maken met het verschil tussen behoeften (voedsel, water, beschutting, een dak boven ons hoofd, sex) en verlangens. Behoeften zijn eindig. Verlangens niet. Die zijn schier oneindig.

Een onverwachte reactie
Het interview met Van der Pluijm en de notie van de 3 uur per dag werken van Keynes leidde tot een artikel op het blog Lezers van Stavast. Dat is een plek waar alle titels die voor dé Lezers van Stavast worden geselecteerd, worden samengebracht. Klik hier voor een artikel over dit leesavontuur en de thema's voor het komend seizoen. In het bewuste artikel (over Rechten en plichten voor robots) wordt verwezen naar een ander, dertien jaar oud artikel, waarin ook al gewezen werd op de gevaren van de trend die Henny van der Pluijm beschrijft. Als de ontwikkelingen die Van der Pluijm en anderen voorzien, doorzetten dan komt er een moment dat 'die' robots ons, de mens, opzij drukken. In het artikel op het Lezers van Stavast-blog werd dat bewuste artikel (Why the future doesn't need us van Bill Joy) alleen maar genoemd.
Enkele dagen later kwam er een anonieme reactie:
Zou je de link voor Bill Joy kunnen toevoegen?

Een terechte, zinvolle opmerking, suggestie. Kort daarna meldde Henny van der Pluijm zich via het blog aan. Waarop we hem benaderden en uitnodigden om in Oss in het najaar een lezing over zijn boek te komen verzorgen. In het kader van het nieuwe jaarthema Oefenen voor een andere tijd. Want dat zullen we, indachtig de ondertitel van Van der Pluijm's boek ("Burger ze in nu het nog kan!"), beslist moeten doen. 'Oefenen' om de slimme robots een goede plek in onze samenleving te geven. Door ze rechten en plichten te geven. Dat zal veel oefening vergen, want de meeste mensen zijn nog lang niet zo ver dat ze (a) zich realiseren dat dit soort robots er aan komen, zullen velen (b) het niet 'geloven' of domweg (c) ontkennen. Waardoor een serieus debat voorlopig nog niet op gang zal komen. Terwijl, daar wijst Van der Pluijm herhaaldelijk op, de ontwikkelingen erg hard zullen gaan. Exponentioneel. Té snel voor de relatief trage manier waarop in een democratie besluiten worden genomen.

Why the future doesn't need us
Zoals gezegd werd naar dit legendarische artikel verwezen. Geschreven door ene Bill Joy. In april 2000. In Wired, hét tijdschrift over technologische ontwikkelingen en de impact die dat heeft op 'de samenleving'.
In Uitblinkers : waarom sommige mensen geluk hebben en andere niet van Malcolm Gladwell wordt deze Bill Joy neergezet als een ... 'uitblinker'. Die dat kon worden omdat hij over een flinke dosis talent beschikte, maar vooral het geluk had op de juiste leeftijd (rond zijn 20e), op de goede plek (Silicon valley en niet in Afghanistan) te zijn en heel veel mocht oefenen. Leren programmeren. Veel uren maken. Joy voldeed aan de zogenaamde tienduizend uren regel. Die inhoudt dat mensen die ergens in uitblinken daar gedurende tien jaar drie uur per dag mee bezig moeten zijn geweest.

Deze Bill Joy had al eind jaren negentig in de gaten dat zich in de toekomst iets zou kunnen ontwikkelen wat Henny van der Pluijm nu ook aanstipt: robots gaan zich zodanig ontwikkelen dat ze ons, de mens, voorbij streven. Als je dat artikel van toen (april 2000) er nogmaals op na slaat dan valt op dat hij toen al verwees naar ene Raymond Kurzweil. Die zich ook al in die tijd zorgen maakte over deze ontwikkeling. Dezelfde Kurzweil van wie in 2011 in Nederland het boek De singulariteit is nabij : het moment waarop de mensheid de grenzen van de biologie overstijgt (uit 2005) verscheen. Een boek waarin hij voorspelt dat rond 2045 de mens in staat zal zijn de inhoud van de hersenen van een mens up te loaden naar een computer, waardoor die persoon eeuwig kan doorleven.

Andere signalen
Wetenschap en technologie trekken de komende decennia gezamenlijk op; in een steeds sneller tempo en zullen zorgen voor vele, nu nog ondenkbare toepassingen. Regelmatig kom je signalen tegen die in het verlengde liggen van het gedachtegoed van Bill Joy, Raymond Kurzweil, Kevin Kelly, Peter Diamandis (van het boek Abundance) of Henny van der Pluijm.

"Kanker over 20 jaar nog zelden dodelijk"
De kop van een artikel in het Algemeen Dagblad (maandag 17 juni 2013) waarin medewerkers die verbonden zijn aan het Antoni van Leeuwenhoek ziekenhuis zich in deze zin uitlaten. Dat we aan de vooravond van een revolutie staan. Kanker wordt een chronische ziekte, want de deskundigen beginnen te begrijpen wat kanker is en hoe de verschillende vormen succesvol bestreden kunnen worden.

Op weg naar 2043: over 30 jaar komen we overal zónder te reizen!
In De Telegraaf wordt op zaterdag 15 juni Pauline van Voorst tot Voorst aan het woord gelaten over dertig jaar na nu: 2043. Zij is verbonden aan de STT, Stichting Toekomstbeeld der Techniek. Een landelijk kenniscentrum dat nadenkt over lange termijn trends. In dit artikel gaat het over het vervoer.
In 2043 hebben we geen eigen auto meer, maar komt er op bestelling een vervoermiddel voorrijden. Zonder chauffeur! En zonder stuurwiel, want het ding rijdt zelf. Wel zo veilig ook ... En thuis wonen we tussen levensgrote beeldschermen, waarop elke plek ter wereld tevoorschijn te toveren is. Je kunt dus met een vriend afspreken onder de Eiffeltoren of op een exotisch strand.

Verbazing, ontzetting, negeren, weghonen, tegensputteren
De hierboven aangehaalde personen zullen de eersten zijn om te beklemtonen dat zij ook niet weten hoe 'het' er in 2030 of 2043 precies uit zal zien. Maar ze weten wel dat alle signalen die kant opwijzen. In een steeds sneller tempo komen ontwikkelingen op de samenleving af. En de tijd om als samenleving bij te sturen wordt korter naarmate té veel mensen blijven geloven dat het zo'n vaart niet zal lopen.Pauline van Voorst tot Voorst:
... ziet ongeloof in onze ogen. Ze is gewend aan verbaasde blikken. Die krijgt ze op bijvoorbeeld verjaardagsfeestjes vaak te zien als ze verhaalt over wat er allemaal kan veranderen in de toekomst.
Mensen kunnen zich moeilijk een beeld vormen van hoe onze wereld er rond 2040 uitziet, maar duidelijk is dat onze leefomgeving echt drastisch kan veranderen en daarmee ook ons gedrag en de noodzaak van reizen.

Who's in control?
In dezelfde week barstte ook het schandaal rond PRISM los. Meer en meer wordt duidelijk dat een gemiddelde burger niet in control is. Er zijn krachten werkzaam die té groot zijn. Veel impact hebben op levens van 'normale' mensen. Hierover zal een debat gevoerd moeten worden. Willen we deze ontwikkelingen wel? Kunnen we haar beheersen? Kan ik me er (nog) aan onttrekken? Kan ik iemand of 'iets' aanklagen als mijzelf iets vervelends overkomt?
Zoals zo vaak mengde columnist(e) Marjolein (sorry: Max) Februari zich in het debat. Niet over de robots, wél over het PRISM-schandaal. Hij neemt dit keer duidelijk positie in: we zijn als mens al lang geleden het punt gepasseerd waarop we nog terug kunnen keren op onze schreden. Dat we iets kunnen terugdraaien, ongedaan maken. Dat ligt niet alleen aan 'hen', maar heeft vooral met onszelf te maken. We hebben zelf bewust veel privacy-gevoelige zaken naar het internet verplaatst.

Slotwoorden van een wijs man
Het lijkt er sterk op dat sinds columnist Februari als man door het leven gaat zijn meningen veel uitgesprokener zijn. In haar Volkskrant-tijd en tot voor kort had ze meer meel in haar mond.
Onderstaand citaat komt uit zijn column van 17 juni 2013 met als titel 'Internet als kinderparadijs'. De aanleiding is alle commotie rondom het PRISM-schandaal, maar als je iets verder kijkt dan zou deze column ook kunnen gaan over allen die denken dat het 'gedoe' met die lerende robots iets is waarover je (als individu, noch samenleving) niet druk hoeft te maken. How wrong can you be?
Wellicht kan Max Februari zich hier ook eens over uitspreken, want als slechts 10 procent van wat Henny van der Pluijm voorziet waar wordt, dan nog hebben we als mensheid een groot probleem.

Verantwoordelijkheid voor de ontwikkeling van de digitale infrastructuur, zeggenschap over software, parlementaire controle op inzage in onze gegevens; eigendom van data; wetgeving om bedrijven en overheden in het gareel te houden: al die kwesties zijn nog maar steeds niet doorgedrongen tot het maatschappelijke gesprek. Op geen enkel verjaardagsfeestje duikt het onderwerp van onze immigratie naar internet op. Geen enkele politieke partij die er een punt van maakt. De grootste sociale omwenteling sinds tijden - en het enige dat ik grote denkers onderling hoor zeggen is: "Heb jij nou nog steeds geen iPad?"
Alsof we collectief niet goed snik zijn. Alsof we de hele geschiedenis, onze zorgvuldig bedachte staatsinrichting, overboord kieperen en in een nieuwe maatschappij gaan wonen waar we geen stemrecht hebben en geen verantwoordelijkheid en maar hopen dat alles toch vanzelf wel deugt. Zoals we twintig jaar geleden toetraden tot een nieuwe economie waarin alle winst vanzelf verdriedubbelt en je nooit meer iets hoeft te betalen.
Als een kleuterklas trekken de gebruikers over het internet. Zodra op YouTube vervelende reclame verschijnt, verhuizen we naar Vimio - dat ontslaat ze van de verplichting de boel te regelen en te besturen en te verrechtsstatelijken. De plicht volwassen vragen te stellen over algemeen belang, waarden, betaalbaarheid, zeggenschap, vrijheid, rechtvaardigheid.
"Onze leiders hebben ons niets gevraagd!" Kom nou toch! Werkelijk!

Geen opmerkingen:

Een reactie posten