Who's in control? De aanleiding!

Hieronder een opsomming van onderwerpen die te maken hebben met het thema Who's in control? Deze lijst is niet uitputtend, desondanks al erg lang en was in eerste instantie bedoeld voor intern (bibliotheek)gebruik. De lijst is tussen oktober 2010 en het voorjaar van 2011 ontstaan.

 
Aspecten van Who's in control?
Verslaving aan drank, roken, gokken, internet enzovoorts

De macht van reclame

Wie heeft de macht in een land (de overheid / Wikileaks / de media / de reclamewereld? )

Media: wie bepaalt wat ‘in’ is, waarover het debat wordt gevoerd. Volgen media de tijdgeest, doen ze daar verslag van OF bepalen ze die agenda door bepaalde zaken wel of niet naar voren te halen

Hypes en rages

De manier waarop o.a. supermarkten hun winkel inrichten om meer omzet te behalen

De manier waarop een uitgever een boek van Herman Koch uitbrengt met daaromheen een breed scala aan free publicity. En het werkt: een bestseller!

Privacy: door allerlei ontwikkelingen wordt die aangetast. De vraag is waar dit eindigt, of we dit willen e.d.

Door onderzoek naar ons genetisch materiaal kun je weten of je in de toekomst  kans maakt op een bepaalde ziekte. Waardoor je vervolgens kunt besluiten om abortus te plegen of niet te trouwen met iemand met de ‘verkeerde’ genen

Juridisch: als hersenonderzoek aantoont dat bepaald gedrag ‘veroorzaakt’ wordt door de bedrading van onze hersenen dan is het de vraag of dat gedrag bestraft moet worden. Hoe we als samenleving om moeten gaan met dit soort mensen (opsluiten, behandelen, gedogen?). Denk bijvoorbeeld aan pedofielen of iemand die niet hormonaal geremd wordt in gevaarlijk situaties en daardoor overdreven agressief gedrag vertoont.

Nanotechnologie, biotechnologie, ict en andere takken van wetenschap realiseren de komende jaren meer en meer ‘applicaties’ die in de mens ingebouwd worden en/of hem of haar zullen gaan vergezellen.  Waardoor de vraag gesteld kan worden wie binnen een mens aan het roer staat. En of we dat wel willen?

Sociale netwerken nemen almaar toe in omvang en impact. Naarmate mensen meer en meer van hun hebben en houwen in de netwerken ‘publiceren’ kan de vraag gesteld worden wat er over blijft van IK. Gaan we dan op in een ‘community’ die alles van je weet en je door groepsdwang gaat sturen in je gedrag, meningen e.d.

De globalisering van de wereld laat steeds minder manoeuvreerruimte over voor nationale overheden, (kleine) ondernemingen en andere spelers. Ze zullen steeds vaker geconfronteerd worden met gevolgen van beslissingen die elders zijn genomen. Denk in dit verband bijvoorbeeld aan de discussie of Nederland meer of minder moet opgaan in de EU.

De 4-delige serie Dus ik ben van Stine Jensen voor het Humanistisch Verbond met als subtitels Ik voel, dus ik ben – Ik ben ijdel, dus ik ben – Ik hoor erbij, dus ik ben – Ik lijd, dus ik ben . Afleveringen (vlot mét inhoud) waarin ze uiteenlopende aspecten van het thema aanstipt. Wie is uiteindelijk die IK die van alles doet, ervaart, meemaakt. En wie staat er aan het roer. Ik, een ander, de samenleving, de markt, mijn gevoel e.d.??

Als onze hersenen zo bepalend zijn voor wie we zijn en worden dan kan de vraag gesteld worden naar de ‘eerlijkheid’ van het feit dat de een rijk en de ander arm is.

De stelling van Marcel van Dam dat in elke samenleving (nu en in het verre verleden) altijd 5% van de mensen niet mee kan in de ‘ratrace’ en door de andere 95% onderhouden zal moeten worden. Links of rechtsom. Hersenonderzoek ondersteunt dit denkbeeld en is een argument tegen degenen die bepleiten dat die 5% dat aan zichzelf te danken heeft en dat de meerderheid niet voor hen hoeft te zorgen. Of althans minder.

Onderzoek dat aantoont dat je als oudere door bepaald gedrag langer actief, fit en vitaal kan blijven (qua denken) (ook lichamelijk). En als dat waar is welke dingen zijn dan goed en moeten gestimuleerd worden. En welke zaken zijn slecht en moeten bestreden worden. De vraag is dan of we als samenleving dat willen (stimuleren, bestrijden) en zo ja wie daarin het voortouw zou moeten of mogen nemen. Bijvoorbeeld een bibliotheek organiseert activiteiten die in dit verband positief zijn. Maar mogen ze dat doen? Willen we dat? Moeten we dat als bibliotheek? En zo ja, in wiens opdracht? Who’s in control?

De paradox van Abilene. Uit onderzoek naar hoe mensen in groepen functioneren blijkt dat in sommige groepen door een bepaalde groepsdwang besluiten worden genomen die haaks staan op de private gedachten van elke afzonderlijke deelnemer. Dit fenomeen is zichtbaar in de samenleving (niet investeren in onderwijs terwijl het wel moet) (de ogen sluiten voor een overgang naar een energieneutrale samenleving terwijl het wel moet) ("zeuren" dat we geld terug willen hebben van ‘Europa’, terwijl we als land dat leeft van open grenzen juist meer op Europees niveau moeten gaan samenwerken)

Het verhaal van Nicholas Carr dat internet er toe leidt dat mensen minder in staat zijn om lange lappen tekst tot zich te nemen. De reden is dat ze door internet gewend zijn doorlopend van hot naar haar te springen (via hyperlinks). En multitasken (zeg maar: tien dingen tegelijk doen). ‘Maakt internet ons dommer?” was de titel van een legendarisch artikel (inmiddels uitgewerkt tot een boek). Als dat waar is dan gaat ook hier de vraag op: Who’s in control?

De gigantische hoop informatie die over ons wordt uitgekieperd en die voor ons beschikbaar is leidt tot een gevoel dat je niet langer in control bent. Vroeger kon je het idee hebben dat je ’alle’ informatie die je voor of over een bepaald iets nodig had kon overzien. Had je die informatie tot je genomen dan kon je een beslissing nemen en verdergaan. Die tijd is voorbij, zal niet terugkeren en waarschijnlijk zal de alomtegenwoordigheid van té veel informatie nog meer toenemen. Waardoor je als mens niet meer kunt beslissen wat te doen.

Commerciële tv (en helaas ook de publieke – meer en meer) die alles uit de kast haalt om mensen tussen de programma’s door naar reclameblokken te laten kijken.  En de indruk wekt dat de programma’s die tussen de reclameblokken worden uitgezonden er écht toe doen. Terwijl objectief gesproken het gros gemist kan worden. Maar toch wordt er gekeken. Dag na dag. Verslaving? Who’s in control?

Boeken als 1984 van George Orwell (Big brother), Brave new world van Aldous Huxley (soma) of films als The Matrix. Waarin mensen onderworpen zijn aan een grote leider of verleider. Er zijn meer films en boeken. Aanleiding voor een filmreeks met lezing o.i.d.

Tijdens verkiezingen ‘doen’ veel mensen de Stemwijzer. En krijgen op basis van hun antwoorden een stemadvies. Maar wie bepaalt welke vragen gesteld worden? Hoe? En ontslaat dat burgers om zich zelf te oriënteren op de samenleving en/of de keuze voor een bepaalde partij. In dit verband speelt ook dat velen kiezen op basis van de looks van de voorman (op tv). Hoe komt hij of zij over? Betrouwbaar? Dan zal hij wel het beste met mijn belangen voorhebben!

Internetverslaving. Dwangmatig twitteren. Dagelijks marktplaats afstruinen. Elke tien minuten je mail checken. Een blog bijhouden over … niets. Zomaar een stukje gaan surfen.

De manier waarop lobbyisten overal in de samenleving bezig zijn mensen die beslissingen moeten nemen te bewerken en voor hun karretje te spannen. Denk aan de anti-rooklobby en de Tweede kamer. Of Shell die ambtenaren van Balkenende voor haar laat werken

De financiële crisis leidt er toe dat er (nog) meer toezichthouders komen. Waardoor navenant de manoeuvreerruimte afneemt voor bedrijven, banken, overheden e.d. Dit kan (weer) doorslaan naar de andere kant. Van een laisser-faire tijdperk naar een rigide systeem waarin de ruimte voor onafhankelijk opererende instanties erg klein wordt. Ten koste van een big brother (overheid, NMA, De Europese bank e.d.)

Globalisering, een veranderend klimaat, een almaar groeiende wereldbevolking die ook nog de levensstijl van ons Westerlingen gaan overnemen legt een grote druk op bijvoorbeeld de prijzen van grondstoffen, energie en voedsel. In dat ‘gat’ duiken speculanten die de prijs opdrijven. Waartegen overheden machteloos staan. Who's in control?

De meeste beslissingen van mensen gebeuren gevoelsmatig. En dat is meestal prima. Toch gaan de meeste instanties er (nog) vanuit dat een mens een rationeel wezen is. Die op basis van die ratio goede beslissingen neemt. Het tegendeel is waar. Het gros van de beslissingen (en vooral de écht belangrijke en grote) wordt op basis van gevoel genomen. Moet de overheid via wetgeving daaraan iets (gaan) doen? Of is het eigen schuld, dikke bult? Of is het prima zo? In de meeste gevallen gaat het nl. goed. Moet er meer voorlichting komen? Cursus mediawijsheid?

Neuro-marketing. Een nieuw tak van sport in de reclamewereld. Hoe kunnen we de juiste ‘snaren’ bij consumenten raken, bespelen om meer omzet te behalen. Maatschappelijk debat? Willen we dat? Moet het niet verboden worden?

Uit onderzoek blijkt dat linkse partijen appelleren aan ratio en rechtse partijen aan gevoelens, het emotionele (angst, hebzucht). Als dat waar is dan kunnen partijen daar hun voordeel meedoen en nog beter (?) daarmee hun potentieel publiek bespelen. Who’s in control?

De Bulgaarse schrijver Juli Zeh is bang dat onze democratie langzaamaan wordt vervangen door een pseudo-democratie (boek: Aanslag op de vrijheid). Gesprek met Bas Heijne NRC 23 december)

Opmerking van criminoloog Sonja Snacken: ‘95% van de gevangenen hoort niet thuis in de cel’ (Eos)
Heeft opvoeding in dit kader nut. Kun je kinderen (mensen) überhaupt veranderen. Of is de ‘bedrading’ (eenmaal aangebracht) daarvoor te sterk?

Bio-ethicus John Harris: ‘Over enkele decennia kunnen wetenschappers het menselijk genoom wijzigen om een ‘beter’ mens te maken. Een nieuw soort mensen, dus, niet als gevolg van natuurlijke selectie, maar als gevolg van menselijk ingrijpen. Kunnen we ons daar maar beter bij neerleggen?. Discussie-onderwerp (Eos).

Framing is een begrip dat je steeds vaker tegenkomt. Serieuze bedrijven en organisaties buigen zich daarover het hoofd en weten zo mensen een bepaalde richting in te duwen. Moreel dilemma? Mag het? Wanneer wel? Wikipedia: Framing is een overtuigingstechniek in communicatie. De techniek bestaat eruit woorden en beelden zo te kiezen, dat daarbij impliciet een aantal aspecten van het beschrevene worden uitgelicht. Deze uitgelichte aspecten helpen om een bepaalde lezing van het beschrevene of een mening daarover te propageren. Zowel in de politiek als in de reclame wordt framing bewust ingezet. Ook artikel Jan Kuitenbrouwer in NRC (15 mei)

Boek De ultieme kudde van Mark Earls. Waarin hij betoogt dat de meeste mensen zich klakkeloos aansluiten bij de dominante mening (iedereen wil nu een iPad of iPhone).  “Het Westerse individu is een kuddedier’ is de kop van een artikel in HP/de Tijd van 29 oktober

Soorten hersen-onderzoek : EEG, PET, DTI, FMRI, TMS en MEG. En misschien nog wel meer (artikel Elsevier 11 december) waardoor hersenonderzoekers beter in staat zijn te onderzoeken hoe hersenen werken, hoe ziektes ontstaan en waar bijvoorbeeld in de hersenen beslissingen worden genomen.

Motivaction deelt mensen in acht groepen in. Anderen in meer of minder groepen. En op basis daarvan wordt je door bedrijven en instellingen benaderd. Denk aan ons eigen blad waarin een aantal soorten vrouwen werden neergezet. Hoe uniek ben je kortom?

Beelden hebben veel meer impact als woorden.

Moet de overheid burgers/consumenten straffen om een bepaald gedrag te (gaan) vertonen. Of belonen? Of moet de overheid zich daarmee niet bemoeien? Denk aan: roken, veilig autorijden of vrijen, eten, raadplegen bepaalde websites, hufterig gedrag e.d.

Google (en/of het internet) wordt steeds machtiger. Is dat prima, want ze leveren goede diensten en producten? Of ontstaat een moloch die té veel macht over ons en de samenleving krijgt? Die andere instanties en bedrijven wegduwt, waardoor waardevolle zaken verdwijnen (denk aan boekhandels, uitgevers, platenzaken, winkels in de binnenstad)?

Misschien wordt binnenkort aangetoond dat in de hersenen een soort religie-gen zit. Stel dat dit klopt dan levert dat veel vragen op.

In Nijmegen zit aan de Radboud een groot onderzoeksinstelling op het gebied van hersenen, het Donders instituut (niet vernoemd naar Peerke, maar naar F.C. Donders, een oogheelkundige)

Er zijn allerlei positieve ontwikkelingen rondom het onderzoek naar bepaalde hersenziekten (Parkinson, Alzheimer, depressies, dwangneuroses, epilepsie e.d.)

De Osse bibliotheek heeft een tentoonstelling gereserveerd over hersenen. Gemaakt door de Universiteit van Leiden. De nadruk ligt op hersenziekten. Staat drie maanden in Oss (november-januari, titel: Gebruik je hersens!).

Complotdenken (bv. De Amerikaanse overheid heeft de vliegtuigen p 9/11 geregeld) is alom aanwezig. Waardoor velen (die daarin ‘meegaan’) zich afvragen Who’s in control?

Waarheidsvinding in bijvoorbeeld een politieonderzoek is moeilijk. Getuigen vertellen maar wat en zijn nauwelijks in staat precies weer te geven wat er is gebeurd.

Op art (onlangs in het Haags Gemeentemuseum werk van Imi Knoebel). Een schilderij met zwarte, lange rechte strepen op een groot wit doek. Circa 125 lange rechte strepen waardoor je de illusie krijgt dat je een matroos op een schip bent. Who’s in control? Of de tekening dat je een oude OF een jonge vrouw ziet, maar nooit tegelijkertijd. Is er geen tentoonstelling in de komende periode? Of kunnen we leerlingen in Oss op art werkstukken laten maken?

Via cookies en andere technieken wordt je surfgedrag op internet gevolgd. “Ze” weten alles van je gedrag en gebruiken die informatie. Misbruiken?

Artikel Leer vijf jaar vooruit te kijken waarin een FNV-man beweert dat werknemers vooruit moeten kijken. In zichzelf investeren want als ze dat niet doen dan blijven ze niet interessant voor de arbeidsmarkt. Die doorlopend verandert en andere kennis vraagt.

De Tunesische en Egyptische opstand: wie heeft daar de macht!

(vrijdag 27 mei 2011)