In september (2011) werd het eerste exemplaar van Mark Rutte is lesbisch overhandigd. Zo gaat dat. Een schrijver wil zijn werk onder de aandacht van het publiek brengen door een exemplaar te overhandigen aan een Bekende Nederlander. In de hoop dat de media er verslag van doen. Waardoor de verkoop een steuntje in de rug krijgt. Ook om de wereld te laten weten dat zijn of haar boek er is. Dat is nog niet zo eenvoudig, want alleen al in Nederland worden jaarlijks globaal 13 duizend boeken uitgebracht. Dar zijn er 35 per dag. Té veel personen om langs te kunnen gaan bij DWDD, de Tros nieuwsshow op zaterdag, P&W en talloze andere programma's. Voor de meeste boeken wacht dus de mestvaalt van de boekenwereld: de Slegte of de boekenvermaalmachine.
Uitreiking 1e exemplaar Mark Rutte is lesbisch
Raoul Heertje - de bekende Bekende Nederlander - heeft op zijn manier geprobeerd dit belangwekkende boek daarvoor te behoeden. Op Youtube staat een filmpje van 2,5 minuut waarin we hem bezig zien om het eerste exemplaar te overhandigen. Iedereen die hem een beetje kent zal snappen dat hij er een twist aan geeft.
Ook zal iedereen die het boek leest en/of de artikelen rondom dit boek heeft gelezen (bekeken) weten dat de manier waarop hij het eerste exemplaar overhandigt nadrukkelijk samenhangt met de inhoud van zijn boek
Op hetzelfde Youtube kun je vervolgens nog veel meer filmpjes bekijken waarin we hem als een marktkoopman bezig zien zijn product te promoten.
Het circus
Raoul Heertje realiseert zich als geen ander dat we de laatste jaren letterlijk en figuurlijk tot een circus-maatschappij zijn verworden. Daarmee bedoelt hij dat zowel deelnemers als toeschouwers weten dat er 'een kunstje' wordt opgevoerd. Dagelijks. Op alle momenten van de dag. Op verschillende 'platforms'. Dat een terugkeer naar een periode waarin dit circus-gedoe veel minder aanwezig was schier onmogelijk zal zijn. Als we niet oppassen dan wordt de circus-motor nog meer opgevoerd. En dan kan nog nadrukkelijker als nu al het geval is de vraag gesteld worden: Who's in control?
Het circus II
In onze tijd worden we als argeloze toeschouwers doorlopend bestookt met mensen die iets onder de aandacht willen brengen. Een dienst, een product, een mening. Soms vanuit een altruïstische inborst maar feitelijk bijna altijd om er zelf op de een of ander manier beter van te worden.
Op een gemiddelde zaterdagmorgen kun je met de Tros nieuwsshow op Radio 1 'prettig' wakker worden. Elke week komen in 2,5 uur een tiental onderwerpen langs. Items die een relatie hebben met de actualiteit van de afgelopen week, een rapport over het een of ander, het wegvallen van een Bekend Persoon enzovoorts. Een ijzersterke formule, die door velen is gekopieerd. De presentatoren weten in elk kwartiertje vaak tot de kern door te dringen. Je kunt het ook prima missen. Om te gaan douchen, de hond uitlaten of gewoon omdat je weg moet. Kern van het programma is wel dat bijna altijd iedereen die langskomt juist of toevallig 'iets' heeft gepubliceerd, gemaakt. Een boek, een cd, een film, een theatervoorstelling, een rapport. Daar is op zich niets mis mee, maar de Tros nieuwsshow is een van de vele 'programma's' die zich daarvoor laten gebruiken. De liefde komt nadrukkelijk van twee kanten. De redactie wil een aangenaam programma met 'leuke', interessante gasten en de gasten willen dolgraag 'hun verhaal' kwijt.
Het circus III
Raoul Heertje zet in zijn quasi serieuze boek vraagtekens bij dit circus. Evenals anderen. Maar hij realiseert zich als geen ander dat hij zich er niet los van kan maken. Hij moet meedoen. De Engelse journalist Nick Davies deed in 2009 met zijn Gebakken lucht een duit in het zakje. Hij beschrijft dat bijna alle kranten in veel gevallen verworden zijn tot een doorgeefluik van teksten die opgemaakt zijn door pr-afdelingen van overheidsinstellingen, bedrijven en niet commerciële organisaties. De aangeleverde persberichten worden vaak zonder checks and balances een op een overgenomen. De oorspronkelijke taak van de kranten staat daarmee onder druk. Ditzelfde zien we bij radio en tv. Er is vaak weinig verschil (meer) tussen commerciële en publieke omroeporganisaties.
Raoul Heertje neemt zichzelf in dit boek serieus (maar vaak ook niet)
Over het nut van het lezen van kranten en het opdoen van informatie om 'de wereld te snappen' schrijft hij het volgende:
In ons leven zijn we zelf de samenvatter. We maken een keuze uit gebeurtenissen, feitjes en ervaringen. We denken dat we dat heel objectief doen, maar blijken dat niet te kunnen. De keuzes worden bepaald door onze belangen en het wereldbeeld dat we hebben. () Ik las vroeger vier kranten om een mening te kunnen vormen. In feite blijken mijn hersenen in die kranten te hebben gezocht naar bevestiging van oordelen die ik toch al had. Vier kranten lezen maakte me alleen nog eigenwijzer in mijn oordelen; ik had wat meer feitjes tot mijn beschikking. Op dit moment is mijn mening nog steeds gebaseerd op vooroordelen en vastgeroeste opvattingen, maar ik verpest mijn tijd niet meer met het lezen van vier kranten (pagina 16-17)
Ongewild zegt hij hierboven ook iets over de manier waarop onze hersenen werken. Het gros van de tijd gaat ons onbewuste zijn gang. Daar valt niet aan te ontkomen. Slechts heel af en toe kunnen we met ons bewustzijn tegen onze tendenzen, neigingen, vooroordelen in gaan.
Emoties
Hij gaat op deze gedachte op pagina 26 als volgt verder:
Dat mensen vooral door emoties worden gedreven wist je al. Het blijkt dat ook de meest rationele beslissingen op basis van kwade, liefdevolle, angstige en verdrietige gevoelens worden genomen. Mensen die geconfronteerd worden met een goeie act voelen dus echte emoties en hoppen vervolgens door naar beslissingen die uiteindelijk leiden tot tastbare feiten.
Hoe uniek ben je?
In onderstaand citaat klinkt het verhaal van Roos Vonk door. Die op een andere manier hetzelfde zegt. We zijn niet zo bijzonder; vertonen allemaal gedrag dat andere mensen ook vertonen. Leg je daar maar bij neer. Het is niet anders. Laat los dat je special bent. En een link met een andere schrijver, filosoof Coen Simon. Je bent net zo oppervlakkig als anderen. Schaam je daarvoor niet. Het is onmogelijk altijd en overal in control te kunnen zijn.
Steeds als ik denk dat ik een originele gedachte heb voldoe ik precies aan het profiel van de groep waartoe ik behoor. Behoorlijk frustrerend is dat. Ik heb jarenlang gedacht dat ik een enorm onafhankelijk denker was. Dat mijn voorkeuren en keuzes immuun waren voor modegrillen. Door die hooghartigheid ben ik automatisch lid geworden van de gemakkelijkst te beïnvloeden doelgroep. (pagina 43)
Nick Davies voor de tweede keer
Op pagina 46 komt Nick Davies, de Guardian journalist van de oude stempel, nog een keer voorbij. Niet letterlijk maar zijn mening over de verwording van de schrijvende pers. De mij in het citaat is Johan Derksen, de welbekende hoofdredacteur van Voetbal international en liefhebber van blues, americana en folk.
Onafhankelijke journalistiek bestaat helemaal niet meer in Nederland. Dus waar bestaat die macht van mij dan uit? Ze zeggen al niet veel en wat ze zeggen mogen ze ook nog eens doorstrepen. Ik heb wel eens een paar uur met Van Gaal gepraat voor een interview. Als hij iets heel interessants vertelde en mij zag opveren, dan keek hij me glimlachend aan: "Ik kan deze uitspraak makkelijk doen, die haal ik er als eerste uit als ik het artikel redigeer." (pagina 46)
() Een van de vragen waar ik mee begon was of de sportjournalistiek ervoor zorgt dat jij en ik een goed beeld krijgen van de voetbalwereld. Het antwoord is nee, de sportjournalist voert net zo goed een Circusact op als de bestuurders, de trainers en de voetballers. Zelfs als we alle voetbalblaadjes, voetbalbijlagen, voetbalsites en voetbalprogramma's geheel opslurpen weten we niet veel meer dan allerlei onbelangrijke zaken. Journalisten horen natuurlijk wel belangrijke informatie maar die mag achteraf worden geschrapt door de bron, de vertrouwensrelatie kan niet worden verstoord en de abonnees/kijkers moeten tevreden worden gehouden met jam op brood en messen in de rug. (pagina 52-53)
Waarom is er zoveel belangstelling voor 'het circus'
Uit de losse pols formuleert Raoul Heertje op pagina 73-74 waarom zovelen kennis willen nemen van het mediacircus. Heertje is geen domme man. Heeft veel gelezen en dat schemert door het hele boek heen.
Laatst legde iemand me uit dat vroeger alles anders was. We leefden in kleine gemeenschappen. Mensen kenden elkaar. Ze praatten met mensen die ze persoonlijk kenden over andere mensen die ze persoonlijk kenden. Het kon over van alles gaan. Heb je die nieuwe dinosaurus van de buurman gezien? () Je hebt echt een probleem als je nog één keer bij mijn opa's hunebed naar binnen pist.
Tegenwoordig leven we in veel grotere gemeenschappen. We kennen elkaar nauwelijks nog. Maar we willen nog steeds de intimiteit van vroeger. Dus wat doen we? We gaan een zogenaamde relatie aan met bekende mensen. Die spelen daar ook op in door allerlei zogenaamd persoonlijke details te openbaren. Zo ontstaat er een relatie.
Vervolgens voert hij een (zogenaamde) vriendin op waardoor hij zichzelf kan becommentariëren en laten merken hoe hij over die BN-ers denkt. Maar ondertussen schemert er de gêne van Heertje zelf doorheen. Hij is inmiddels ook een BN-man geworden. Van het tweede of derde garnituur, maar toch.
'Alleen mensen die zich ongelooflijk vervelen houden zich dagelijks bezig met het wel en wee van bekende Nederlanders. Tenminste, ik hoop voor die mensen dat het verveling is en geen ernstige afwijking. Als dat laatste het geval is stel ik voor dat ze een vrijwillige euthanasieverklaring tekenen. Ze zullen dan zo snel mogelijk uit hun lijden verlost worden.'
De paprika
Heertje kan schrijven. Dat wisten we al. En wordt door dit boek bevestigd.
Hieronder zet hij een perfect beeld neer, om duidelijk te maken hoe het circus werkt. Het is een nieuw beeld voor een aloud iets. In de mediawereld wordt altijd met een format gewerkt. Dat afhankelijk van de frequentie gevuld moet worden. Een krant kan op een bepaalde dag niet uitkomen omdat er geen nieuws is. Het journaal van acht uur is altijd vol. Wat er ook is gebeurd. Nooit langer of korter. "Het nieuws is op" zal je nooit horen.
Laten we al die vaste media-uitingen de uitgeholde paprika's noemen. Een lege vorm. Dat er elke dag een uitgeholde paprika op papier, op het computerscherm of in beeld verschijnt staat al maanden van tevoren vast. Alleen moet er nog gehakt gevonden worden om de paprika te vullen. Toevallige, willekeurige BN'ers worden vaak ingezet als gehakt. Ik gebruik de woorden 'toevallig' en ' willekeurig' niet toevallig en willekeurig. Het gaat om een BN'er die toevallig kan. De keuze voor de ene of de andere BN'er is volstrekt willekeurig (de redactie) doet geen enkele moeite jou de illusie te geven dat het om JOU gaat. Ze willen gewoon een BN'er. Als jij wilt: prima. Wil je niet: ook goed. De paprika wordt heus wel gevuld. (pagina 86-87)
Onze hectische wereld
Maar er is nooit eerder een tijdperk geweest waarin de mens van zoveel kanten werd bestookt met beelden. De hoeveelheid beelden van nu vergelijken met die van vijftig jaar geleden is appels met rolmopsen vergelijken. De zwakste schakels, die het Circus verveeld af gaan doen als een eeuwenoud verschijnsel, slaan het piketpaaltje geheel mis.
We hebben allemaal op onze eigen manier tientallen keren beelden gezien hoe iets gedaan 'moet' worden. Door beelden op te slurpen. Hoe je je moet gedragen als je gaat trouwen. Hoe je behoort te treuren. Hoe vrouwen klaarkomen. Hoe je ruzie maakt. Iemand beoordeelt in een bedrijf. En dan ...
Op een dag bevind je je plotseling in een scène die je al duizenden keren hebt meegemaakt. Die beelden blijken invloed te hebben. Als je wilt weten hoeveel invloed, leg dit boek dan even weg. (pagina 107-108)
En dan denk je bijvoorbeeld
Vanavond is er weer zo'n verjaardag waarop je de jarige een hand (en cd) geeft en sinds enige jaren (op dit feestje) ga je alle vrouwen kussen. Drie keren. Sinds wanneer doe ik dit? Moet ik hieraan meedoen? Waar hebben ze het geleerd? Vandaan gehaald?
Marketing is ratio
Raoul Heertje heeft het vaak over de tv. Commercieel of publiek. Dat doet er niet zo veel toe. Daar moet gescoord worden. Rondom de advertenties moet content geplaatst worden. Die wordt massaal gemanipuleerd. Om kijkers vast te houden. Hij maakt zich weinig illusies meer.
De tijd dat je met beeldend kunstenaars, schrijvers en journalisten samenwerkte aan eigenzinnige, tegendraadse televisie is definitief voorbij. De mens is emotie en ratio. Bij televisie zit de ratio bij marketing en aandeelhouders. De weerslag daarvan is pulp voor de massa. Wij willen emotie. Hoe meer geschreeuw, geblèr, gejank gejuich en gelach, hoe beter. Allemaal goed voor de portemonnee van de exploitanten. (pagina 114)
Nick Davies (voor de 3e keer)
Op pagina 140 herhaalt hij vanuit een andere bron hetzelfde als Nick Davies in zijn Gebakken lucht ook beweerde.
Had ik trouwens al verteld dat uit onderzoek (Radboud Universiteit) blijkt dat minstens vijfendertig procent van de Nederlandse krantenberichten gewoon overgeschreven persberichten zijn. Die worden dus gestuurd door de pr-diensten van overheden, instellingen en andere federaties. Vervolgens typt iemand die zich journalist noemt ze over.
Kluun: alles is marketing
In het hoofdstuk Gegarandeerde knaller staat schrijver Kluun centraal. Exemplarisch voor iedereen die een 'product' moet neerzetten. Dat doet hij door zich op een bepaalde manier in het circus te uiten. Een manier die dicht bij zichzelf ligt, maar toch niet helemaal samenhangt met hoe deze schrijver écht is. Wat is trouwens jezelf 'écht' zijn?
All schrijvers zijn merken. Jezelf A.F.Th. noemen is ook marketing. Adriaan van Dis zet zijn bekakte stem ook extra hard aan als hij op tv is. () Ik denk erover na of het beeld dat ik wil creëren klopt. () Het is niet een rol die helemaal niks met mezelf te maken heeft. Ik ben niet totaal iemand anders. Dan zou het ook niet werken. Je moet entertainen en overtuigen. Mensen moeten het gevoel hebben dat het een beetje klopt. (pagina 150)
Heel veel schrijvers zijn niet mediageniek. Ze doen een voorgesprek bij een tv-programma en dan worden ze afgewezen. Ze kunnen niet praten of ze zijn niet aantrekkelijk genoeg. Ik begrijp dat ze dat frustreert. Het zegt eigenlijk niks dat je mediageniek bent, maar het werkt wel. (pagina 152)
Gehakt maken van ...
Aan het eind van het boek probeert Raoul Heertje opiniepeiler Maurice Heertje compleet af te branden. Dit is een van de meest hilarische hoofdstukken van zijn (nogmaals) zeer leesbare boek. Het werk van De Hond en andere pollers heeft niets maar dan ook niets met de realiteit te maken. Dat is geen wetenschappelijke analyse van Raoul Heertje maar hij voert genoeg munitie aan om tot die conclusie te (kunnen) komen.
De resultaten van de peilingen van Maurice de Hond hebben veel meer invloed op onze gesprekken. Ze beïnvloeden wat wij denken dat wij met z'n allen vinden. Ik ga ervan uit dat er politiek partijen met honderden of duizenden e-mailadressen meedoen aan de peilingen van Maurice de Hond. Als politieke partijen dat gaan ontkennen liegen ze. Of ze liegen niet, dan zijn de dikbetaalde publiciteitsmedewerkers een stel onwaarschijnlijke kneuzen. Ik weet niet wat ik erger vind. (pagina 177)
Maar Heertje is niet optimistisch dat deze peilingenplaag binnenkort over zal zijn. Integendeel.
Niet dat er iets zal veranderen door dit inkijkje. Mensen vinden uitslagen van peilingen leuk. Ze zullen blijven denken dat ze zien waar ze naar kijken. De tv-programma;'s en kranten waar de uitslagen van de peilingen in verschijnen bestaan ook op basis van cijfers. Alles wat de adverteerders tevreden stelt mag blijven. De bazen in medialand zullen vrolijk doorgaan met de peilingen (pagina 180).
Wat is nu het probleem?
In het voorlaatste hoofdstuk kaart hij dit aan. Wat wil hij feitelijk met zijn boek bewijzen, aantonen, neerzetten?
Het Circus vertroebelt ons contact met de buitenwereld. () Mensen weten voor zichzelf altijd goede verklaringen te vinden voor hun Circusgedrag. Ik vind het te makkelijk om ze op afstand te veroordelen. Tenminste, in theorie vind ik dat te makkelijk; in praktijk verdien ik me suf met het belachelijk maken van andermans beweegredenen.
Het rare is dat de beslissingen van ieder individu best te begrijpen zijn: de combinatie van al die beslissingen vormt een Circusversie, waarin niets is wat het lijkt dat het is. (pagina 182)
Who's in control?
Keer op keer gaat het hier over. Iedereen die aan dit Circus meedoet - producenten en kijkers - houden elkaar gevangen, Weten beiden dat er vaak veel belangrijker zaken zijn of spelen. Maar het is o zo lekker om te blijven hangen, af en toe deel te nemen. En is het wel zo erg als je daaraan meedoet. We vormen dan toch maar even een gemeenschap, waarin we dingen delen. Maar ondertussen zijn beiden elkaars gevangenen. Kunnen elkaar niet missen. De circusacts en hun publiek.
Raoul Heertje naar Oss?
Heertje weet als geen ander hoe het circus werkt. Dat hij er deel vanuit maakt. Dat zijn boek verkocht moet worden. Als hij ergens in den lande iets doet rondom Mark Rutte is lesbisch dan is het altijd om de verkoop te stimuleren. Hij kan en zal dit niet ontkennen. Mag dit niet ontkennen. Als hij zou besluiten om in Oss iets over zijn boek te komen vertellen dan is dat een van de vele circusacts.
Er is echter één maar, Heertje is niet (langer) tevreden met zomaar een optreden in Oss. Hij wil iets bijzonders doen. Dus geen standaard lezing. Geen optreden als standup comedian. Niet verschijnen als Mark Rutte. Maar wat zou hij dan in Oss wel kunnen komen doen?
Wel?
Raoul Heertje komt op een nader af te spreken datum naar Oss en verhaalt hoe hij aankijkt tegen de vraag Who's in control? Een deel van het antwoord ligt in zijn boek verscholen, maar een nog veel groter deel niet. Ook zou hij bij het beantwoorden van deze vraag mee kunnen nemen hoe het zo is gekomen (dat boek), hoe het is ontvangen en of er al effecten zichtbaar zijn dat het Circus zich ietwat aan het aanpassen is. En of hij dat echt wil. Of dat al het gedoe vooral bedoeld was om mensen aan het lachen te krijgen. Toch een echte circusact.
(zaterdag 8 oktober 2011)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten